درماتیت هرپتی فرم (DH) نوع نادر و مزمنی از بیماری های خود ایمنی پوستی است. این بیماری با ضایعه های برآمده و قرمز پوستی خارش دار، همراه می باشد. رایج ترین سن شروع بیماری درماتیت هرپتی فرم، بین 30 تا 40 سال است، اما احتمال ابتلا به آن در تمام سنین وجود دارد. درماتیت هرپتی فرم در کودکان، به ندرت اتفاق می افتد.
درماتیت هرپتی فرم، گونه ی پوستی بیماری سلیاک (CD) است. این بیماری با کمک رژیم غذایی بدون گلوتن و در بسیاری از موارد، با دارویی به نام داپسون درمان می شود.
دیگر نام های درماتیت هرپتی فرم
◀️ بیماری دهرینگ-بروک
◀️ بیماری بروک-دهرینگ
◀️ بیماری دهرینگ
◀️ درماتیت مولتی فرم
◀️ DH
علائم و نشانه های درماتیت هرپتی فرم
این بیماری خود ایمنی می تواند در پی حساسیت به گلوتن، در پوست، دهان یا دستگاه گوارش بیمار ایجاد شود.
درماتیت هرپتی فرم در پوست
احساس خارش و سوزش، می تواند آنقدر شدید شود که بیمار نتواند آن را تحمل کند. درماتیت هرپتی فرم، معمولاً در نواحی زانو، آرنج، کمر، باسن و پوست سر خود را نشان می دهد. همچنین، صورت و بیضه ها، با احتمال کمتری درگیر می شوند.
درماتیت هرپتی فرم در دهان
مشکلات مینای دندان مثل شیار های متوالی، حفره و تغییر رنگ، که در بیماری سلیاک وجود دارد، در درماتیت هرپتی فرم هم دیده می شود. احتمال ابتلا به زخم های دهانی (زخم های کانکر) در بیماران مبتلا به درماتیت هرپتی فرم، کمتر است.
درماتیت هرپتی فرم در دستگاه گوارش
درماتیت هرپتی فرم، گونه ی پوستی بیماری سلیاک است که تقریباً در تمام افراد حساس به گلوتن، باعث ایجاد ورم و آسیب های جزئی به دستگاه گوارش می شود. بیماران مبتلا به درماتیت هرپتی فرم، معمولاً علائم کمتری در سیستم گوارش خود، نسبت به مبتلایان به سلیاک احساس می کنند. در مواردی که بیمار دارای علائم آزار دهنده ی دستگاه گوارش باشد، این علائم شامل موارد زیر می باشد:
- ورم شکم
- درد
- گرفتگی
- یبوست یا اسهال
علت های درماتیت هرپتی فرم
علت درماتیت هرپتی فرم، پیچیده بوده و شامل عوامل محیطی و ژنتیکی می باشد. اهمیت گلوتن در پیشروی این بیماری را به راحتی می توان با مشاهده ی تأثیر «رژیم غذایی بدون گلوتن» در توقف و بهبود بیماری ثابت کرد.
عوامل ژنتیکی
تأثیر عوامل ژنتیکی در ابتلا به درماتیت هرپتی فرم، با تحقیقات روی خانواده ی بیماران ثابت شده است. این تحقیقات نشان می دهند که اقوام درجه یک فرد مبتلا به درماتیت هرپتی فرم، به احتمال زیاد به درماتیت هرپتی فرم و سلیاک مبتلا هستند. ژن هایی که به عنوان عوامل مرتبط با درماتیت هرپتی فرم شناخته شده اند انواع خاصی از ژن HLA (HLA-DQ2 و HLA-DQ8) می باشند.
عوامل محیطی
اصلی ترین عامل محیطی در این بیماری، مصرف گلوتن می باشد.
جمعیت مبتلا به درماتیت هرپتی فرم
⏏️ درماتیت هرپتی فرم، معمولاً در افراد اهل شمال اروپا بیشتر است. تخمین زده می شود که از هر 100000 نفر در شمال اروپا، 3/75 نفر به این بیماری دچار می شوند.
⏏️ خوشبختانه، به نظر می رسد روند ابتلا به درماتیت هرپتی فرم رو به کاهش است. علت این امر می تواند تشخیص بهتر و زود هنگام بیماری سلیاک (قبل از آن که فرد، دچار درماتیت هرپتی فرم شود) باشد.
⏏️ این بیماری در تمام سنین اتفاق می افتد، اما در دهه های سوم و چهارم زندگی رایج تر است. در حالی که کودکان، به ندرت به آن مبتلا می شوند.
⏏️ طبق گزارشات، مردان کمی بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می شوند، اما علت این آمار مشخص نیست.
بیماری های مرتبط با درماتیت هرپتی فرم
برای تشخیص درماتیت هرپتی فرم از سایر بیماری ها، باید در ابتدا احتمال سایر بیماری هایی با علائم مشابه (مثل خارش و التهاب پوست) را رد کرد. این بیماری ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
❇️ بیماری IgA خطی: یک نوع بیماری مزمن نادر پوستی است، که مانند درماتیت هرپتی فرم، با نواحی متعدد خارش دار و زائده های ملتهب شناخته می شود. این بیماری بر خلاف درماتیت هرپتی فرم، ارتباطی با مصرف گلوتن و حساسیت به آن ندارد. در IgA خطی، التهاب ها و فرو رفتگی های پوستی در بازو، پا، کمر و باسن خود را نشان می دهد و پوست می تواند به شدت قرمز و خارش دار شود. این بیماری یکی دیگر از انواع مشکلات خود ایمنی پوستی بوده که معمولاً به علت مصرف برخی از داروها اتفاق می افتد.
❇️ پمفیگوئید: نوعی بیماری خود ایمنی التهابی پوست است، که علائم آن شامل التهاب در پوست، سقف دهان، چشم ها و اندام تناسلی می باشد. پمفیگوئید معمولاً با حفره های پوستی و التهاب های قرمز رنگ شروع می شود و در سالمندان رایج تر است.
❇️ اگزما: دسته ای از بیماری ها که می توانند موجب حساسیت و ورم های پوستی شوند. علائم اصلی اگزما، خشکی پوست، زخم های پوستی و خارش شدید می باشد.
❇️ گال: یک بیماری واگیردار پوستی است. در این بیماری، به علت تخم گذاری نوعی کنه در پوست، فرد دچار احساس خارش شدید می شود. این بیماری از طریق تماس پوست به پوست منتقل شده و در اکثر موارد، با احساس خارش وصف نشدنی همراه است. گال، معمولاً در پوست بین انگشتان، بیضه ها و زیر بغل مشاهده می شود.
تشخیص درماتیت هرپتی فرم
تشخیص درماتیت هرپتی فرم، به کمک معاینه و بررسی علائم، و همچنین نمونه برداری از پوست و مشاهده ی آن زیر میکروسکوپ امیون فلوئورسنس (DIF)، صورت می گیرد. در این روش، پزشک به دنبال نشانه ی وجود پروتئین آنتی بادی (IgA) در لایه درمیس پوست می باشد. این انباشتگی پروتئین آنتی بادی در پوست سالم وجود ندارند. در 92% مبتلایان به درماتیت هرپتی فرم، جواب این تست «مثبت» است.
آزمایشات بالینی درماتیت هرپتی فرم
در مواردی که فردی علائم درماتت هرپتی فرم را دارد، اولین اقدام برای تشخیص مطمئن این بیماری، نمونه برداری از پوست می باشد. یک نمونه از زائده ی پوستی برای بررسی های ساده، و یک نمونه ی دقیق از لایه های پوست برای میکروسکوپ DIF.
آزمایش خون در کنار آزمایشات دیگر، می تواند به رد احتمال سایر بیماری های مشابه کمک کرده و همچنین در مراحل درمان، تأثیر رژیم غذایی و میزان گلوتن شما را نشان دهد.
درمان های معمول
⚛️ آنتی بیوتیک دپسون، معمولاً در درمان این بیماری بسیار مؤثر است. در حدی که تنها چند ساعت بعد از مصرف اولین دوز، شما تأثیر چشمگیری در بهبود علائم بیماری خواهید دید. البته، از آنجایی که این دارو می تواند دارای عوارض جانبی باشد، مصرف آن باید تحت نظر پزشک بوده و همراه با آزمایش خون انجام شود.
⚛️ یک رژیم جدی بدون گلوتن، علاوه بر تأثیر بالا در بهبود درماتیت هرپتی فرم، برای سایر بیماری های دستگاه گوارش نیز مفید است. البته، تأثیرات این روش درمان طبیعی، بسیار آهسته بوده و در چند ماه ابتدایی، چندان احساس نمی شود. برای اجتناب کامل از گلوتن، شما می توانید به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید، تا تمام منابع گلوتن را از سفره ی خود حذف کنید. متخصص تغذیه، جایگزین های مناسب برای هر کدام از این غذا ها را به شما پیشنهاد خواهد داد.
⚛️ بهترین راه برای درمان درماتیت هرپتی فرم، مصرف داپسون در کنار رژیم غذایی بدون گلوتن است. پزشک در ابتدا با تجویز داپسون، سعی می کند از شدت علائم آزار دهنده، تا حدود زیادی بکاهد. در ادامه ی درمان و زمانی که فرد به رژیم غذایی بدون گلوتن کاملاً عادت کرد، پزشک دوز داپسون را کم می کند. البته، افرادی که با وجود توصیه های پزشک همچنان گلوتن مصرف می کنند، نیاز به مصرف روزانه ی داپسون خواهند داشت.
⚛️ بیمارانی که قادر به مصرف داپسون نیستند، باید از سایر داروهای جایگزین استفاده کنند. رایج ترین داروی جایگزین داپسون، «سولفاپیریدین» نام دارد. کورتیکو استروئید های موضعی، به منظور درمان کوتاه مدت برای خارش پوست در درماتیت هرپتی فرم استفاده می شوند، اما مصرف آنها هیچ تأثیر بلند مدتی ندارد.
بیماران معمولاً تحت نظر یک متخصص پوست و تغذیه، به مراحل درمان خود ادامه می دهند.
