در این مقاله به توضیح بیماری درماتیت سبورئیک یا سبوره می پردازیم.
درماتیت سبورئیک (سبوره) چیست؟
درماتیت سبورئیک (سبوره)، نوع رایج و مزمنی از اگزما یا درماتیت مکرر است، که بیشتر در نواحی چرب پوست در سر، صورت و پشت ظاهر می شود. درماتیت سبوره دو نوع است: سبوره کودکان و سبوره بزرگسالان. در برخی از موارد، سبوره به پسوریازیس (این بیماری نیز انواع مختلفی دارد مانند پسوریازیس دستگاه تناسلی) ربط داده می شود. از دیگر نام های سبوره «اگزمای سبوره» می باشد.
شوره ی سر، نوع بدون التهاب درماتیت سبورئیک است. شوره ی سر، خود را به شکل تکه های سبوس مانندی در قسمت های مو دار پوست سر نشان می دهد.
علت های درماتیت سبوره چیست؟
علت دقیق درماتیت سبورئیک، همچنان ناشناخته است. اما به نظر می رسد سبوره در نتیجه ی تکثیر بیش از حد انواع مختلفی از سویه های قارچ «مالاسزیا» است، که در حالت مخمر خود، از پوست تغذیه می کند. متابولیست های (مواد شرکت کننده در متابولیسم یا سوخت و ساز سلولی) این مخمر می تواند باعث عکس العمل التهابی پوست شود. نمونه های این متابولیست ها شامل اسیدهای چرب اولئیک اسید، مالسزین و ایندول-3-کربالدهید می شود. تفاوت های جنس و محتویات چربی پوست بیمار، می تواند سبب بروز علائم متفاوت در افراد مختلف شود.
چه کسانی به درماتیت سبورئیک مبتلا می شوند؟
درماتیت سبورئیک (سبوره) بزرگسالان، معمولاً در اواخر دوره ی بلوغ شروع شده و در سنین جوانی و پیری بیشترین شیوع را دارد. سبوره در مردان، بیشتر از زنان رخ می دهد.
از دیگر فاکتور های تأثیرگذار در شکل گیری درماتیت سبوره شدید، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
◀️ پوست چرب
◀️سابقه ی خانوادگی سبوره یا پسوریازیس
◀️سرکوب سیستم ایمنی: پیوند عضو، مبتلایان به ویروس نقص ایمنی (HIV) و بیماران لنفوم
◀️بیماری های اعصاب و روان: بیماری پارکینسون، دیسکینزیای تأخیری، افسردگی، صرع، فلج عصب صورت، آسیب دیدگی ستون فقرات و ناهنجاری های هوشیاری مثل سندروم داون
◀️درمان های پسوریازیس مثل تراپی پسولارن و فرابنفش A (PUVA)
◀️کم خوابی و شرایط استرس زا
مشخصه های بالینی بیماری درماتیت سبورئیک چیست؟
سبوره خردسالان
سبوره در خردسالان در پی بیماری «درپوش گهواره» یا «cradle cap» (چرب شدن پراکنده ی پوست سر) اتفاق می افتد. نواحی آسیب دیده ی پوست ممکن است پخش شوند و حتی زیر بغل ها و بین پا ها را تحت تأثیر قرار دهند (نوعی از بیماری درماتیت دستمال).
- تکه های پوستی کالباسی رنگ، که خود به خود افتاده یا به راحتی کنده می شوند.
- چندان خارش زا نیستند و کودک حتی در حالتی که بیماری به طور کامل پخش شده باشد، ناراحت به نظر نمی رسد.
درماتیت سبورئیک در بزرگسالان
مشخصه های رایج درماتیت سبوره بزرگسالان عبارتند از:
◀️شدت گرفتن در زمستان. این بیماری در تابستان و تابش آفتاب بهبود پیدا می کند.
◀️ خارش کم در اکثر مواقع.
◀️ پوست وسط صورت، ترکیبی از پوست های خشک و چرب خواهد بود.
◀️ تکه های پوسته دار در کف سر، که به طور نامنظم و پراکنده پخش شده اند.
◀️ بلفاریت: ورم و قرمزی پلک ها
◀️ پوسته های نازک، پولکی و کالباسی رنگ در چروک های صورت
◀️ تکه های پوسته پوسته ی گرد یا پولکی در مرز های رویش موی سر و وسط سینه.
◀️ احساس خارش در زیر بغل، زیر سینه، بین پا و چروک های آلت تناسلی.
◀️ فولیکولیت سطحی (ورم فولیکول مو) در گونه ها و بالای کمر.
سبوره گسترده که روی پوست سر، گردن و پشت تأثیر می گذارد، با نام «سبوره پتریازیس فرم» شناخته می شود.
درماتیت سبوره چگونه تشخیص داده می شود؟
درماتیت سبورئیک با ویژگی ها و رفتار های بالینی آن تشخیص داده می شود. از آنجایی که مالاسزیا به طور طبیعی در فلور پوست وجود دارد، بنابراین بررسی میکروسکوپی پوست نمی تواند این بیماری را تشخیص دهد.
نمونه برداری از پوست، ممکن است برای تشخیص این بیماری مفید باشد اما به ندرت به وسیله ی نمونه برداری می توان این بیماری را تشخیص داد. درماتیت سبورئیک به کمک بافت شناسی خاص سبوره، التهاب اطراف عروق و فولیکول های مو، هایپرپلازی پسوریازیس فرم و پاراکتوز در اطراف فولیکول تشخیص داده می شود.
درماتیت سبورئیک چگونه درمان می شود؟
گزینه های درمانی سبوره، اغلب شامل موارد زیر است:
◀️در صورت لزوم، برای رفع شوره می توان از کراتولیتیک ها استفاد کرد. مانند: سالیسیک اسید، لاکتیک اسید، اوره، پروپیلن گلایکول
◀️برای کاهش تعداد ملاسزیا، از داروهای ضد قارچ موضعی استفاده می شود. مانند: کتوکونازول، شامپو یا کرم سیکلوپیروکس. توجه داشته باشید که برخی از سویه های مالاسزیا در برابر داروهای ضد قارچ آزول مقاوم هستند. بهتر است در این موارد از پیروتیون زینک یا سلنیوم سولفات استفاده کنید.
◀️کورتیکو استروئید های موضعی، برای کاهش التهاب، به مدت 1 تا 3 هفته تجویز می شوند.
◀️اگر نیاز به داروهای کورتیکو استروئید باشد، پزشک معمولاً مهار کننده های موضعی کلسینورین (کرم پیمکرولیموس، پماد تاکرولیموس) را توصیه می کند. به این علت که این داروها عوارض جانبی کمتری روی پوست دارند.
در برخی از انواع مقاوم بیماری سبوره در بززگسالان، پزشک ممکن است ایتراکونازول خوراکی، آنتی بیوتیک تتراسایکلین یا فوتوتراپی را تجویز کند. همچنین برای درمان سبوره شدید یا متوسط، از ایزوترتینوئین خوراکی استفاده می شود.
درمان پوست سر
- شامپوهای دارویی حاوی کتوکونازول، سیکلوپیروکس، سلنیوم سولفید، زینک پیروتین، کل تار (قطران ذغال سنگ) و اسید سالسیلیک دو بار در هفته و حداقل یک ماه (در صورت لزوم همیشه)، از دیگر گزینه های درمانی محسوب می شوند.
- مهار کننده های کلسینورین مانند تاکرولیموس می توانند به عنوان گزینه ای استروئیدی تجویز شوند.
- کرم کل تار را می توان در مناطقی که پوسته وجود دارد استعمال کرد و پس از چند ساعت آن را با شامپو شست.
- در اغلب موارد درمان ترکیبی توصیه می شود.
درمان صورت، گوش ها، سینه و پشت
◀️روزانه، یک یا دو بار پوست آسیب دیده را بشویید. برای شستن از شوینده های غیر صابونی استفاده کنید.
◀️به مدت 2 تا 4 هفته هر روز، 1 یا 2 بار، از پماد کتوکونازول یا سیکلوپیروکس استفاده کنید. در صورت لزوم مصرف پماد را ادامه دهید.
◀️در برخی موارد پماد هیدروکورتیزون تجویز می شود. این پماد را 2 بار در روز، به مدت 2 هفته استفاده کنید. گاهی اوقات پزشک ممکن است استوئیدهای موضعی قوی تری تجویز کند.
◀️پزشک ممکن است به جای استروئید های موضعی، مصرف مهار کننده های موضعی کلسینورین مثل کرم پیمکرولیموس یا پماد تاکرولیموس را توصیه کند.
◀️برای درمان سبوره، انواع داروهای گیاهی مورد استفاده قرار می گیرد. اما تأثیر آن در درمان این بیماری ثابت نشده است.
مدیریت سبوره در خردسالان
پوست کودک را مرتب با شامپو بچه یا کرم های آب رسان تمیز کنید. این کار برای برداشتن پوسته ها انجام می شود.
- وازلین سفید می تواند اثر بخش باشد.
- اغلب با توجه به شدت زائده های پوستی، ضد قارچ های موضعی تجویز می شود.
