در این مقاله، بیماری ویتیلیگو و روش های درمان آن را برای شما توضیح خواهیم داد.
ویتیلیگو چه بیماری است؟
ویتیلیگو یا پیسی به فقدان رنگدانه های پوستی و پدیدار شدن لکه های سفید بر روی پوست گفته می شود. این بیماری همه جنسیت ها و نژاد ها را تحت تاثیر قرار داده و علت دقیق آن مشخص نیست. در ایالات متحده آمریکا، 1 تا 2 میلیون نفر به این بیماری دچار بوده که بیش از نیمی از آن ها را کودکان و نوجوانان تشکیل داده اند.
خبر خوب این است که ویتیلیگو بر خلاف ظاهر ناراحت کننده آن، ضرری برای سلامتی فرد ندارد. ویتیلیگو یک سرطان پوستی یا یک بیماری عفونی نبوده و به دیگران نیز سرایت نمی کند. در واقع، اغلب کودکان مبتلا به آن، از نظر سلامت همچون دیگر کودکان هستند.
علائم ویتیلیگوی سگمنتال
ویتیلیگوی سگمنتال بیشتر در نقاط پوستی زیر اتفاق می افتد:
- دهان و چشم ها
- انگشتان و مچ دست ها
- زیر بغل ها
- کشاله ران
- نواحی تناسلی
- درون دهان
ویتیلیگوی سگمنتال در جاهایی مانند کف سر ایجاد می شود که در آن ریشه های مو وجود دارد. فقدان ملانین در پوست، می تواند رنگ موهای نواحی درگیر را به سفید یا خاکستری تغییر دهد. ویتیلیگو اغلب به شکل لکه های پوستی روشنی ظاهر می شود که به تدریج به رنگ سفید در می آیند. مرکز لکه ممکن است سفید و پوست اطراف آن روشن تر باشد. اگر در زیر پوست رگ های خونی وجود داشته باشد، لکه ها ممکن است به جای سفید، مقداری صورتی رنگ به نظر برسند و همچنین گوشه های لکه ها نیز ممکن است صاف یا نامنظم باشند.
این لکه ها گاهی اوقات قرمز و ملتهب هستند و به قهوه ای تغییر رنگ می دهند (هایپر پیگمنتیشن). ویتیلیگو موجب ناراحتی و یا حتی خشکی پوست شما نمی شود، اما گاهی اوقات ممکن است لکه ها دچار خارش شوند. این شرایط از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی افراد فقط ممکن است چند لکه ی کوچک سفید داشته باشند، اما برخی دیگر ممکن است لکه های سفید بزرگتری داشته باشند که در نواحی بزرگی از پوست به هم وصل می شوند. هیچ راهی برای پیش بینی میزان درگیری پوست وجود ندارد. لکه های سفید معمولاً دائمی هستند.
انواع ویتیلیگو
دو نوع ویتیلیگوی اصلی وجود دارد:
- ویتیلیگوی غیرسگمنتال
- ویتلیگوی سگمنتال (موضعی)
ویتیلیگوی غیر سگمنتال
در موارد نادر، این احتمال وجود دارد که ویتیلیگو تمام بدن را درگیر کند. این نوع ویتیلیگو به ویتیلیگوی کامل یا سراسری شناخته می شود. در ویتیلیگوی غیر سگمنتال که ویتیلیگوی دوطرفه یا عمومی نامیده می شود، علائم اغلب در هر دو طرف بدن به صورت لکه های سفید متقارن ظاهر می شوند.
لکه های متقارن ممکن است روی نقاط زیر ظاهر شوند:
- پشت دست ها
- بازوها
- پوست اطراف نواحی باز بدن مانند چشم ها
- زانوها
- آرنج ها
- پاها
ویتیلیگوی غیرسگمنتال، شایع ترین نوع ویتیلیگو است که از هر 10 فرد مبتلا به این شرایط، 9 نفر به آن دچار هستند.
ویتیلیگوی سگمنتال
در ویتیلیگوی سگمنتال که ویتیلیگوی غیرمتقارن یا موضعی نیز نامیده می شود، لکه های سفید فقط در یک ناحیه از بدن ایجاد می شوند. ویتیلیگوی سگمنتال نسبت به ویتیلیگوی غیرسگمنتال شیوع کمتری دارد، اما در کودکان شایع تر است. این نوع ویتیلیگو معمولاً در سنین پایین تر شروع می شود و از هر 10 کودک مبتلا به ویتیلیگو، 3 نفر به این نوع ویتیلیگو دچار هستند.
ملانوسیت ها چه کاری انجام می دهند؟
ویتیلیگو یک اختلال پوستی است که بر ملانوسیت ها اثر می گذارد. ملانوسیت به سلول های عمق پوست گفته می شود که وظیفه تولید رنگدانه را بر عهده دارند. ملانین، رنگدانه ای است که رنگ پوست را تشکیل داده و از آن در برابر نور خورشید محافظت می کند. رنگ پوست نه بر اساس تعداد ملانوسیت ها بلکه طبق میزان فعالیت آن ها مشخص می شود. افراد دارای پوست تیره دارای سلول هایی هستند که مقدار زیادی ملانین تولید می کنند.
گاهی اوقات، سلول های پوستی به طور ناگهانی از تولید ملانین باز می مانند. در ابتدا، این پدیده یک لکه به نام ماکول را به وجود آورده که نسبت به پوست اطراف خود بسیار روشن تر است. با گذشت زمان، این لکه ها گسترش یافته و وسعت زیادی از بدن را در بر می گیرند. بعضی مواقع نیز، این گسترش به سرعت رخ داده و به مدت چند سال ثابت باقی می ماند. در موارد دیگر نیز گسترش به صورت آهسته و پیوسته در طول مدتی طولانی اتفاق می افتد.
متخصصان پوست، انواع ویتیلیگو ها را بسته به محل و مقدار لکه ها به صورت زیر دسته بندی می کنند:
- ویتیلیگوی مرکزی: تنها سبب بروز چند لکه در یک محدوده مشخص می شود.
- ویتیلیگوی عمومی: لکه های متعددی به صورت قرینه در تمام بدن پدیدار می شوند. نوع عمومی، رایج ترین نوع این مشکل پوستی به شمار می رود.
- ویتیلیگوی یک طرفه (سگمنتال): ویتیلیگوی یک طرفه نسبتا نادر بوده و تنها بر یک سمت از بدن دیده می شود.
با این که لکه های ویتیلیگو می توانند در هر بخشی از بدن بروز دهند اما رواج آن ها در این نواحی بیشتر است:
✔️ نواحی در معرض نور خورشید همچون صورت یا دست ها
✔️ فرو رفتگی های پوستی همچون آرنج، زانو یا کشاله ران
✔️ پوست اطراف حفره های بدن همچون چشم ها، سوراخ های بینی، ناف و ناحیه تناسلی
با این که کودکان نژاد های مختلف به طور یکسان به این بیماری مبتلا می شوند اما این بیماری در کودکان با پوست تیره بیشتر دیده شده است. گاهی اوقات، کودکان مبتلا به ویتیلیگو علائم دیگری نیز همچون خاکستری شدن زودرس مو ها را نیز تجربه می کنند.
عوامل ایجاد ویتیلیگو
تئوری های مرتبط با عامل ویتیلیگو متفاوت هستند. برخی محققان بیان دارند که این بیماری یک اختلال خود ایمنی بوده و سیستم ایمنی به اشتباه به ملانوسیت ها حمله ور می شود. دیگر متخصصان با در نظر گرفتن وجود سابقه خانوادگی در 30 درصد افراد مبتلا، این بیماری را ناشی از عوامل ژنتیکی می دانند.
خطر ابتلا به ویتیلیگو در کودکان با سابقه خانوادگی بیماری های تیروئیدی، دیابت و برخی انواع ریزش مو بیشتر است. ویتیلیگو هیچ گاه واگیر دار نبوده و به دیگران انتقال نمی یابد.
تشخیص ویتیلیگو
متخصص تنها با مشاهده نواحی سفید رنگ بر روی پوست می تواند ابتلا به ویتیلیگو را تشخیص دهد. در کودکان دارای پوست بسیار روشن از لامپ مخصوصی استفاده می شود که با تابش پرتو های فرابنفش، نواحی مبتلای پوست را نشان می دهد. علاوه بر این موارد، پزشک سوالات بسیاری درباره سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی ابتلا به ویتیلیگو یا بیماری های خود ایمنی، ابتلا به راش یا آفتاب سوختگی و تجربه شرایط استرس زا می پرسد.
از آن جایی که ابتلا به دیابت و مشکلات تیروئیدی احتمال ابتلا به ویتیلیگو را افزایش می دهد، آزمایش بررسی ابتلا به این موارد نیز تجویز می شود. در موارد نادر، پزشک از پوست بیمار نمونه برداری کرده و به آزمایشگاه ارسال می کند. نمونه برداری، امکان بررسی سلول های رنگدانه ای پوست را برای پزشک فراهم می کند. در صورتی که نمونه پوستی فاقد هر گونه رنگدانه باشد، ابتلا به ویتیلیگو تشخیص داده می شود.
درمان ویتیلیگو
هیچ درمانی برای ویتیلیگو وجود ندارد اما برخی لکه ها بدون نیاز به درمان برطرف می شوند. برخی روش های درمانی خانگی یا تجویزی می توانند به یکنواخت شدن رنگ پوست کمک کنند. نتایج به دست آمده از این روش ها متفاوت بوده و هیچ درمانی به طور کامل این لکه ها را از بین نمی برد. از جمله این روش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
◾استفاده از ضد آفتاب
یکی از مهم ترین اقدامات، استفاده روزانه از ضد آفتاب جهت پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست است. نواحی مبتلا به ویتیلیگو به دلیل نداشتن ملانین ممکن است به سوختگی و جای زخم دچار شوند. تلاش برای برنزه کردن پوست تنها به نمایان تر شدن نواحی مبتلا منجر می شود.
◾لوازم آرایشی
انواع مختلف لوازم آرایشی پوشاننده در بازار موجود هستند. جهت انتخاب بهترین نوع برای خود می توان با پزشک متخصص مشورت کرد.
◾پماد های کورتیکوستروئیدی
کورتیکوستروئید ها دارو هایی هستند که در صورت اعمال زود هنگام بر لکه های ویتیلیگو، می توانند سبب بازگشت رنگ آن ها شوند. این دارو ها، التهاب عامل تخریب سلول های رنگدانه را کاهش می دهد. برخی پماد های غیر استروئیدی نیز اثرات مشابهی دارند.
◾شیمی درمانی نوری با امواج فرابنفش (A)
این درمان با نام پووا نیز شناخته شده و دارای 2 مرحله است. در ابتدا، دارویی به نام پسورالن به صورت خوراکی یا موضعی مصرف شده و سپس پوست در معرض پرتو های فرابنفش قرار می گیرد. این درمان رنگ پوست را صورتی کرده که با گذشت زمان به رنگی طبیعی تر تبدیل می شود.
شیمی درمانی نوری با عوارض جانبی همراه بوده که آفتاب سوختگی شدید و تاول زایی پوست از جمله آن ها هستند. دیگر عوارض جانبی ممکن است جدی تر باشند. بیماران باید درباره خطرات هر روش درمانی با پزشک خود مشورت کنند.
◾درمان با طیف باریک امواج فرابنفش B
این درمان همانند روش قبل بوده با این تفاوت که در آن از نوع B امواج فرابنفش استفاده می شود. همچنین، در این روش نیازی به مصرف پسورالن نبوده و احتمال ابتلا به برخی عوارض جانبی از بین می رود. محققان در حال تحقیق بر فرایند جدیدی به نام پیوند ملانوسیت ها هستند. در این روش، نمونه ای از رنگدانه های پوستی گرفته و با استفاده از روش های آزمایشگاهی تکثیر می شود.
سپس، رنگدانه های به دست آمده به نواحی فاقد رنگدانه تزریق می شوند. در هنگام انتخاب یک روش درمانی برای ویتیلیگو باید دانست که تکنیکی معجزه آسا وجود نداشته و چنین ادعا هایی اغلب جنبه تبلیغاتی دارند. بهترین اقدام در هر زمان، مراجعه به پزشک است.
عوارض ویتیلیگو
از عوارض ویتیلیگو می توان به طرد شدن اجتماعی، استرس روحی، درگیری چشمی ایریتیس، بی رنگ شدن پوست، سرطان پوست و از دست دادن شنوایی بعلت از بین رفتن ملانوسیت های گوش داخلی اشاره کرد. عوارض دیگر ویتیلیگو به داروهای مشکلات پوستی از قبیل آتروفی پوست مربوط می شوند، که پس از استفاده طولانی مدت از استروئیدهای موضعی رخ می دهند.
