انتقال تبخال تناسلی : یک بررسی جامع
تبخال تناسلی یک بیماری شایع مقاربتی (STD) است که توسط ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 (HSV-1) یا نوع 2 (HSV-2) ایجاد می‌شود. این بیماری با بروز زخم‌های دردناک در ناحیه تناسلی مشخص می‌شود و می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی داشته باشد. درک روش‌های انتقال این ویروس برای پیشگیری و کنترل مؤثر تبخال تناسلی ضروری است. این مقاله به صورت جامع به بررسی روش‌های انتقال تبخال تناسلی می‌پردازد.
مروری بر تاریخچه تبخال تناسلی
در آمریکا تقریباً از هر ۶ نفر فرد بین ۱۴ تا ۴۹ سال، ۱ نفر به تبخال تناسلی مبتلا است. با اینکه این شرایط هیچ گونه درمانی ندارد، اما شدت ویروس در دوره های مختلف زندگی فرد مبتلا، متفاوت است.
در حقیقت برخی از افراد مبتلا به این بیماری برای مدت زمان طولانی هیچ علائمی ندارند. آنها ممکن است بدون وجود علائم هنوز هم در بدن خود ویروس را داشته باشند.
انواع مختلف تبخال تناسلی
دو نوع ویروس هرپس سیمپلکس یا تبخال تناسلی وجود دارد:
ویروس HSV1
ویروس HSV2
HSV1 به طور معمول موجب هرپس دهانی یا تبخال می شود. این ویروس می تواند در دوران کودکی به شکل عفونت مجرای تنفسی فوقانی ظاهر شود. HSV2علت اکثر موارد هرپس تناسلی می باشد. گرچه احتمال دارد که HSV1 نیز موجب بروز تبخال تناسلی شده و HSV2 تبخال های دهان را به وجود آورد.
پزشکان با معاینه ی فیزیکی به تنهایی نمی توانند تفاوت بین این دو نوع ویروس را تشخیص دهند، اما تفاوت هایی بین آنها وجود دارد. برای مثال، احتمال عود مجدد تبخال تناسلی ناشی از HSV2 بسیار بیشتر است. این تشخیص می تواند در تنظیم یک برنامه ی درمانی به پزشک کمک کند.
روش‌های انتقال تبخال تناسلی
انتقال تبخال تناسلی به‌طور عمده از طریق تماس مستقیم با ترشحات آلوده (زخم‌های فعال یا ترشحات بدون زخم) فرد آلوده صورت می‌گیرد. مهم‌ترین روش‌های انتقال عبارتند از:
تماس جنسی: این شایع‌ترین و اصلی‌ترین روش انتقال تبخال تناسلی است. تماس جنسی واژینال، مقعدی و دهانی می‌تواند باعث انتقال ویروس شود. حتی در صورت عدم وجود زخم‌های فعال، ویروس می‌تواند از طریق ترشحات بدون زخم منتقل شود. افرادی که دارای تبخال تناسلی بدون علامت هستند (یعنی بدون زخم)، باز هم می‌توانند ویروس را منتقل کنند.
تماس مستقیم غیرجنسی: اگرچه کمتر شایع است، اما تماس مستقیم پوستی با زخم‌های فعال فرد آلوده نیز می‌تواند باعث انتقال ویروس شود. به‌طور مثال، تماس پوست به پوست با یک فرد آلوده می‌تواند منجر به انتقال شود، اگرچه انتقال در این صورت بسیار کمتر شایع‌تر از تماس جنسی است. این نوع انتقال بیشتر در کودکان، به‌ویژه در خانواده‌هایی که یکی از اعضای آن به تبخال تناسلی مبتلا است، دیده می‌شود.
انتقال از مادر به جنین: تبخال تناسلی می‌تواند از مادر به جنین در زمان بارداری و یا حین زایمان منتقل شود. این انتقال می‌تواند باعث بروز تبخال نوزادی (Neonatal Herpes) با عوارض شدید شود. این خطر به‌طور ویژه در زمان ابتلای مادر به تبخال تناسلی اولیه در دوران بارداری یا نزدیک به زایمان بالاتر است.
انتقال از طریق وسایل آلوده: در حالی که احتمال انتقال از طریق وسایل آلوده مانند حوله یا لباس کمتر است، اما همچنان ممکن است. ویروس HSV در شرایط مرطوب به مدت چند روز می‌تواند فعال باقی بماند. اگر زخم‌های فعال با این وسایل تماس داشته باشند و سپس فرد سالم با آن وسایل تماس داشته باشد، احتمال انتقال وجود دارد.
ویروس هرپس در کجای بدن زندگی می کند؟
ویروس های هرپس سیمپلکس نهفته هستند، یعنی بدون بروز هیچ گونه علائمی در بدن زندگی میکنند. بعد از عفونت اولیه، ویروس وارد ریشه های عصب می شود و به گانگلیون عصب حسی منتقل می شود.
گانگلیون به گره های عصبی گفته می شود که عصب ها از قسمت های مختلف بدن به آنها وارد می شوند. برای ناحیه تناسلی، گانگلیون نزدیک به نخاع و در پایین کمر می باشد. برای تبخال های دهانی، گانگلیون در پشت استخوان گونه قرار گرفته است.
هرپس تناسلی چقدر شایع است؟
مطابق با مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون بزرگسال در آمریکا تبخال تناسلی دارند. عفونت HSV2 در زنان و در افرادی که بیش از ۵ شریک جنسی دارند شایع تر است. اکثر افراد مبتلا به HSV2 نمیدانند که به آن مبتلا هستند، زیرا این شرایط همیشه با علائم همراه نیست.
هرپس تناسلی به چه شکلی است؟
با اینکه برخی از افراد مبتلا به تبخال تناسلی هیچ علائمی ندارند، افراد دیگر ظرف چند هفته بعد از ابتلا می توانند دچار علائم شوند. اکثر افراد متوجه، دسته ای از تبخال یا زخم در بدن خود می شوند. این ضایعات ممکن است با سوزش و درد همراه باشند و می توانند روی باسن، مقعد، ران ها، فرج یا واژن در زنان و روی آلت تناسلی یا کیسه بیضه مردان ظاهر شوند.
اغلب اوقات، قبل از ظاهر شدن ضایعات، بیماران در ناحیه مورد نظر سوزش و مور مور را به هنگام ادرار کردن احساس می کنند و متوجه سوزش یا ناراحتی در ناحیه تناسلی خود می شوند. همچنین ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- تبخال های روی دهان یا لب ها
- سر درد
- تب یا درد در مفاصل
- مشکل در ادرار کردن
علائم تبخال تناسلی اغلب اوقات از بین می روند و مجدداً عود می کنند. برای اکثر افراد، اولین تظاهرات پوستی به بدترین شکل هستند و دو یا سه هفته ممکن است طول بکشند. تبخال های بعدی معمولاَ شدت کمتری دارند و زیاد طول نمی کشند. برخی از افراد به طور مکرر دچار این تبخال ها می شوند. محرک های زیر می تواند احتمال بروز تبخال ها را بیشتر کنند:
- عفونت های ویروسی یا باکتریایی
- دوره های عادت ماهیانه
- استرس
تبخال تناسلی عود کننده در اولین سال بعد از عفونت اولیه شایع تر است و با گذر زمان کاهش پیدا می کند. در بسیاری از موارد، داروی ضد تبخال می تواند به بیماران کمک کند.
زمانی که فرد علائم اولیه بیماری را تحربه می کند و شک می کند که دوباره قرار است دچار تبخال تناسلی شود، باید داروی ضد تبخال تناسلی را مصرف کند که به کاهش علائم و کوتاه شدن مدت زمان تبخال ها کمک می کند.
عوامل مؤثر بر انتقال تبخال تناسلی - انتقال تبخال تناسلی چگونه است؟
انتقال تبخال تناسلی زمانی اتفاق می افتد که فرد مبتلا روی بدن خود ضایعاتی مانند تاول یا زخم باز دارد و یا ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد.
برخی عوامل می‌توانند احتمال انتقال تبخال تناسلی را افزایش دهند:
تعداد شرکای جنسی: هرچه تعداد شرکای جنسی بیشتر باشد، خطر ابتلا به تبخال تناسلی نیز افزایش می‌یابد.
استفاده از کاندوم: استفاده صحیح و منظم از کاندوم می‌تواند از انتقال تبخال تناسلی تا حد زیادی جلوگیری کند، اما حفاظت کامل نیست زیرا امکان انتقال ویروس از نواحی غیر پوشیده شده توسط کاندوم وجود دارد.
سیستم ایمنی ضعیف: افراد با سیستم ایمنی ضعیف (مثل مبتلایان به ایدز) مستعدتر به ابتلا و عوارض شدیدتر بیماری هستند.
تیپ 2 ویروس HSV:
HSV-2 نسبت به HSV-1 بیشتر با تبخال تناسلی و شیوع بالاتر آن مرتبط است.
مصرف داروی ضد ویروسی، می تواند به شما در کاهش احتمال انتقال تبخال تناسلی به شرکای جنسیتان، کمک کند. شما همچنین می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- شریک جنسی خود را از تبخال تناسلی مطلع کنید. در هر رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید.
- زمانی که علائم دارید از برقراری رابطه ی جنسی خودداری کنید.
- اگر تاول یا زخم باز در اطراف دهان خود دارید، از انجام رابطه ی جنسی دهانی خودداری کنید.
دوره نهفتگی ویروس
بعد از ابتلا به تبخال تناسلی، ویروس در گانگلیون‌های عصبی حسی به حالت نهفته (Latent) می‌رود. این حالت می‌تواند برای ماه‌ها یا سال‌ها ادامه داشته باشد و ویروس هیچ علامتی از خود نشان ندهد. در این دوره، فرد می‌تواند ویروس را بدون اینکه خودش علائمی داشته باشد، به دیگران منتقل کند. فعالسازی مجدد (Reactivation) ویروس از حالت نهفته، می‌تواند منجر به بروز زخم‌های عودکننده شود.
آیا کاندوم می تواند به پیشگیری از انتقال تبخال تناسلی کمک کند؟
بله. برای پیشگیری از انتقال تبخال تناسلی، ما توصیه می کنیم که در 100% مواقع از کاندوم استفاده کنید. بسیاری از بیماران حتی زمانی که علائمی ندارند، می توانند این ویروس را منتقل کنند. تحقیقات نشان داده اند که انتقال ویروس بدون علائم بین 1% تا 3% مواقع در بیماران مبتلا به عفونت های تناسلی HSV2 رخ می دهد.
بسیاری از عفونت های هرپس جدید از شرکای جنسی بدون علامت منتقل می شوند، بنابراین استفاده از کاندوم به شدت توصیه می شود. کاندوم ها برای بسیاری از زوج های تک همسری یا افرادی که قصد بچه دار شدن دارند ممکن است انتخاب جذابی نباشند. زوج ها ممکن است بخواهند آزمایشات سرولوژی انجام دهند تا مطمئن شوند که شریک جنسی آنها به عفونت بدون علامت مبتلا نیست. در روابط تک همسری، احتمال انتقال ویروس به مسائل زناشویی دیگر همچون صمیمیت و بارداری می ارزد.
پیشگیری از تبخال تناسلی
پیشگیری از تبخال تناسلی اهمیت بالایی دارد، زیرا در حال حاضر واکسن مؤثری برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. مهم‌ترین راه‌های پیشگیری عبارتند از:
تماس جنسی ایمن: پرهیز از تماس جنسی با افراد آلوده یا استفاده صحیح و منظم از کاندوم.
بهداشت فردی: شستشوی مرتب و صحیح ناحیه تناسلی.
خودداری از تماس مستقیم با زخم‌های فعال: از تماس مستقیم با زخم‌های فعال فرد آلوده به هرپس سیمپلکس خودداری شود.
آموزش و اطلاع‌رسانی: آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی در مورد تبخال تناسلی، روش‌های انتقال و پیشگیری از آن.
سوالات متداول
اگر از قبل به ویروس هرپس تناسلی مبتلا هستید، آیا ممکن است به سایر نقاط بدن مانند دست ها یا پاها منتقل شود؟
خیر، هرپس تناسلی به دیگر نقاط بدن مانند بازوها، پاها یا دستها منتقل نمی شود. سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی تولید می کند که از ابتلای سایر نقاط بدن جلوگیری می کند. گرچه، مواردی وجود دارد که فرد بر اثر یک ویروس، در چند ناحیه از بدن خود دچار عفونت می شود. این اتفاق معمولاً در زمان ظاهر شدن عفونت اولیه اتفاق می افتد. برای مثال اگر فردی قبلا تبخال تناسلی نداشته اما با شریک جنسی مبتلا رابطه ی جنسی دهانی یا تناسلی برقرار کرده، ممکن است در هر دو ناحیه دچار عفونت شود.
آیا هرپس تناسلی با رابطه ی جنسی دهانی قابل انتقال است؟
بله: تبخال تناسلی نوع 1 و 2 با رابطه ی جنسی دهانی قابل انتقال است. فرد مبتلا به تبخال تناسلی حتی اگر ضایعات یا علائمی نداشته باشد، می تواند این ویروس را به دیگران انتقال دهد. به همین دلیل آمار بیماران مبتلا به هرپس تناسلی بر اثر HSV1 در حال افزایش است.
هرپس تناسلی چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر در ناحیه تناسلی خود تبخال دارید، پزشک ممکن است برای تشخیص ابتلا به تبخال تناسلی، آزمایشاتی را توصیه کند. او ممکن است از مایع درون تبخال نمونه بگیرد یا آزمایش خون توصیه کند.
آیا هرپس تناسلی قابل درمان است؟
پزشک شما ممکن است داروهای مختلفی را برای کمک به کاهش علائم و سرعت بخشیدن به روند بهبودی تبخال ها تجویز کند. زمانی که داروها را بلافاصله بعد از ظهور علائم شروع کنید، تأثیر بیشتری دارند. برای کاهش درد در زمان ظاهر شدن تبخال های تناسلی:
- به مدت 20 دقیقه در آب گرم بنشینید و از پوشیدن لباسهای تنگ خودداری کنید.
- داروهای بدون نسخه مانند استامینوفین یا ایبوپروفن مصرف کنید و از مصرف آسپیرین خودداری کنید.
دکتر عباس انتظاری متخصص طب پیشگیری
