به لکه های قهوه ای و کک و مک روی پوست، که در اثر مواجهه با نور خورشید به وجود می آیند، افلیس و لنتیگو گفته می شود. تفاوت بین افلیس و لنتیگو در این است که لکه ی افلیس، در طول ماههای زمستان محو می شود، اما لکه ی لنتیگو، بدون وجود اشعه ی فرابنفش (UV) نیز ماندگار است.
لکه های افلیس و لنتیگو، ممکن است همزمان روی پوست ظاهر شوند و عوامل خطر برای هر دو مشابه است. در ادامه مطلب، بیشتر در مورد لکه های قهوه ای روی پوست بدن و کک و مک آن، توضیح خواهیم داد.
علت لک های قهوه ای صورت چیست؟
لک های قهوه ای پوست، به دلیل تولید بیش از حد ملانین در پوست شما ایجاد می شوند. ملانین همان رنگدانه ای است که به چشم، پوست و موی شما رنگ می دهد و توسط سلول هایی به نام ملانوسیت تولید می شود. ملانوسیت ها مانند اسفنج هایی هستند که نور خورشید را جذب می کنند. بنابراین، هرچه پوست شما بیشتر در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) قرار گیرد، این اسفنج ها با ملانین اشباع خواهند شد.
برخلاف تصورات رایج، افراد تیره پوست ملانوسیت بیشتری ندارند. تعداد سلول های ملانوسیت در افراد با پوست تیره و روشن برابر است. تفاوت رنگ های پوست به علت تفاوت در اندامک های حاوی رنگدانه یعنی ملانوزوم می باشد. در افرادی با پوست تیره، اندازه ی ملانوزوم ها بزرگ تر بوده و تعداد آنها بیشتر است؛ در نتیجه رنگدانه های بیشتری در خود نگه می دارد.
به بیان ساده تر، 4 دلیل اصلی تشکیل لک های قهوه ای روی پوست عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید
- تغییرات هورمونی
- ژنتیک
- سن
لک های قهوه ای پوست که اصطلاح پزشکی آنها «لتینگو خورشیدی» است جای نگرانی ندارند و بخشی از روند پیری پوست شما محسوب می شوند. بسیاری از مردم این لک ها را با نام «لک های پیری» یا «لک های کبدی» می شناسند، اما متخصصین پوست ترجیح می دهند که آنها را با عنوان «لک های خرد» معرفی کنند.
زیرا هر چه سن ما بالاتر می رود، عاقل تر و خردمند تر می شویم و تعداد بیشتری از این لک ها روی پوستمان نمایان می شود. تقریباً 75% افراد بالای 60 سال یک یا چند لک قهوه ای دارند. این لک ها معمولاً به علت قرار گرفتن در معرض نور خورشید ایجاد می شوند. به بیان دیگر، حتماً یک دوره از زندگیتان به طور مرتب از ضد آفتاب استفاده نکردید، یا بیش از حد کنار دریا بوده اید یا حتی از دستگاه برنز استفاده کرده اید.
یکی دیگر از دلایل ایجاد لک های قهوه ای در زنان تغییرات هورمونی -به خصوص در دوران بارداری- می باشد. نگران نباشید؛ مزایای بارداری هنوز سر جایش است! مثلاً جوش هایتان ممکن است کاملاً از بین بروند یا رشد موهایتان بسیار بیشتر شود؛ اما از طرف دیگر ممکن است به علت تغییرات هورمونی، نقاط تیره رنگی به نام ملاسما روی پوست صورت شما نیز ایجاد شود. این لک ها که به لک های بارداری نیز معروف اند، معمولاً به صورت لک های قهوه ای روی بالای لب، پیشانی و گونه ها نمایان می شوند. لک های بارداری در مادران پا به ماه و همچنین زنانی که از قرص های ضد بارداری استفاده می کنند بسیار رایج است. دلیل ساده ی این مشکل می تواند تغییر در سطح هورمون های استروژن و پروژسترون باشد که در طول چرخه ی قاعدگی منظم نیز اتفاق می افتد.
چه کسی مستعد بروز لکه های افلیس است؟
لکه های افلیس در افرادی با پوست روشن، مخصوصاً کودکانی با موی قرمز که دارای ژن MC1R هستند، بیشتر اتفاق می افتد. گاهی اوقات، بروز این لکه ها در افرادی با پوست تیره تر می تواند ارثی باشد.
لکه های افلیس چه مشخصاتی دارند؟
با بالارفتن سن، این نوع کک و مک ها کمتر می شوند. آنها در تابستان واضح تر هستند، اما در زمستان به طور قابل توجهی محو و یا ناپدید می شوند. قطر یک لکه افلیس معمولاً کمتر از 3 میلی متر می باشد.
لنتیگو چیست؟
لکه های لنتیگو، ضایعات صاف قهوه ای رنگی هستند که لبه های واضحی دارند. شایع ترین نوع این لکه های قهوه ای روی پوست بدن، لینتگوهای خورشیدی هستند که در میانسالی ظاهر می شوند و ناشی از آسیب خورشید هستند. این لکه ها اغلب روی صورت و دست ها یافت می شوند، لکه های لنتیگو نسبت به کک و مک بزرگتر و واضح تر هستند. از انواع دیگر لنتیگو می توان به لنتیگوی نقطه جوهری و لنتیگوی ساده اشاره کرد.
چه کسی بیشتر مستعد ابتلا به لکه های لنتیگو است؟
لنتیگوها در افرادی با پوست روشن شایع تر هستند، اما اغلب روی پوست کسانی که به راحتی در معرض آفتاب برنزه می شوند یا به طور طبیعی پوست تیره ای دارند، بیشتر ظاهر می شوند. احتمال بروز لکه های لنتیگو، پس از سن 40 سالگی بیشتر است، اما افراد جوانتر نیز ممکن است به آن مبتلا شوند.
چه چیزی موجب لنتیگوهای خورشیدی می شود؟
لنتیگوهای خورشیدی، ممکن است در اثر اشعه ی فرابنفش ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و یا انواع اشعه های فرابنفش درمان های پزشکی (برای مثال فتوتراپی) یا استفاده از حمام آفتاب باشند. در لنتیگوی خورشیدی، تکثیر کراتینوسیت ها اتفاق می افتد که منجر به افزایش ملانوسیت ها نیز می شود.
مشخصات لنتیگوهای خورشیدی
قطر آنها از چند میلیمتر تا چند سانتی متر متغیر است. رنگ آنها در تمام ضایعه یک دست می باشد و دارای رنگ قهوه ای روشن متمایل به زرد رنگ یا خاکستری رنگ هستند. لبه های آنها معمولاً واضح هستند و یک مرز نامنظم، می تواند باعث این شود که پوسته پوسته به نظر بیایند و همچنین سطح آنها ممکن است خشک یا مقداری پوسته پوسته باشد.
تشخیص لنتیگوی خورشیدی بی خطر از لنتیگوی خورشیدی مزمن مانند ملانومای اولیه و زیر مجموعه های آن (لنتیگوی بدخیم و ملانومای بدخیم لنتیگو) اهمیت بسیار زیادی دارد. این ضایعات پوستی را باید با معاینه پاتولوژیکی و جراحی به طور کامل خارج کرد.
لکه های قهوه ای روی پوست بدن و کک و مک ها چگونه تشخیص داده می شوند؟
پزشک متخصص پوست، به راحتی می تواند لکه های افلیس و لنتیگو را تشخیص دهد. اگر پزشک به سرطانی بودن یک لکه ی قهوه ای مشکوک شود، ضایعه باید با درموسکوپی دیجیتال معاینه شود و یا برای بررسی پاتولوژیکی نمونه برداری شود.
تفاوت کک و مک و لنتیگوهای خورشیدی در چیست؟
یک لکه قهوه ای ممکن است یک کراتوز آکتینیک (آسیب خورشیدی) یا یک کراتوز سبورئیک (زگیل پیری) باشد که در آنها تکثیر کراتینوسیت ها صورت می گیرد. کراتوزهای آکتینیک و سبورئیک، ممکن است پوسته پوسته تر و ضخیم تر از لنتیگوهای خورشیدی باشند. رنگدانه سازی صورت ممکن است به علت ملاسما، یک اختلال رنگدانه سازی مزمن باشد.
آیا می توان از زیاد شدن لک های قهوه ای جلوگیری کرد؟
بله! بزرگ ترین علت ایجاد لک های قهوه ای پوست، قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. شما با رعایت نکات زیر می توانید از پوستتان در برابر اشعه UV خورشید محافظت کنید:
- به طور روزانه از کرم ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید.
- در زمان قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید، از لباس های مخصوص (لباس هایی با فاکتور محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش (UPF)) استفاده کنید.
- زمانی که می خواهید برای مدت طولانی در معرض نور آفتاب قرار بگیرید، باید هر 2 ساعت کرم ضد آفتاب خود را تمدید کنید.
استفاده از ضد آفتاب مهم ترین توصیه ای است که متخصصین پوست روی آن تأکید دارند. ممکن است آسیب های ناشی از نور خورشید در لحظه غیر قابل مشاهده باشد، اما با گذشت زمان آثار مخرب جبران ناپذیری روی پوست شما خواهد داشت. بهتر است کرم ضد آفتاب مناسب پوست خود (چرب، خشک، مختلط یا معمولی) را شناخته و تهیه کنید، تا برای استفاده ی همیشگی از آن مشکلی نداشته باشید.
درمان لکه های قهوه ای روی پوست بدن
همانطور که پیش از این گفتیم، لک های قهوه ای پوست جای نگرانی ندارند و خطرناک نیستند. تنها مشکل این لک ها ظاهر ناخوشایند آنهاست. بنابراین بسیاری از افراد ترجیح می دهند که این لک ها را با لوازم آرایشی بپوشانند. لوازم آرایشی باعث یکدست شدن پوست و افزایش اعتماد به نفس شما می شود. به طور کلی، درمان هایپرپیگمنتاسیون دشوارتر و هزینه بر تر از پیشگیری از آن است. در ادامه ما به برخی از روش های درمانی این لک ها می پردازیم.
کرم های روشن کننده: برخی از این کرم های روشن کننده به راحتی در دسترس هستند. روشن کننده های پوست بدون نسخه، مانند سرم های کوجیک اسید، سرم های ویتامین C، سرم های لاکتیک اسید، آزلائیک اسید و گلایکولیک اسید در برندهای مختلفی به بازار عرضه شده و نسبتاً بی خطر هستند. در مورد بی خطر بودن مصرف کرم های تجویزی و بدون نسخه ی هیدروکینون، نمی توان با اطمینان نظر داد. زیرا این ماده خطر ابتلا به بیماری پوستی «اوکرونوسیس» را افزایش می دهد.
اوکرونوسیس نوعی رنگدانه ی آبی-خاکستری است که در اثر استفاده ی طولانی مدت از هیدروکینون ایجاد می شود. در برخی موارد ممکن است پس از قطع مصرف هیدروکینون، این لک ها نیز از بین برود؛ اما بهتر است در مورد استفاده از این محصول محتاطانه تر عمل کنید تا مشکلی به مشکل فعلی شما اضافه نشود!
رتینوئید ها یا مشتقات ویتامین A: خواص ضد پیری و روشن کنندگی پوست این محصولات اثبات شده است. رتینوئیدها با تحریک کلاژن پوست و تسریع چرخه ی سلولی، به عنوان یک لایه بردار ملایم عمل کرده و به مرور زمان لک ها را کاهش می دهند. این محصولات ممکن است سبب تحریک پوست شوند؛ بنابراین اگر برای اولین بار از این محصولات استفاده می کنید، بهتر است از دفعات کم شروع کنید. به عنوان مثال ابتدا 2 یا 3 بار در هفته از آن استفاده کنید؛ بعد از مدتی تعداد دفعات را به تدریج افزایش دهید.
به یاد داشته باشید که در طول دوره ی استفاده از رتینوئیدها، باید حتماً پوست خود را مرطوب کرده و از ضد آفتاب استفاده کنید. یکی از رتینوئیدهای بدون نسخه ژل دیفرن (آداپالن) می باشد. توصیه می کنیم که قبل از اینکه به سراغ محصولات قوی تری مثل تازوراک بروید، ابتدا از این محصول سبک تر استفاده کنید.
کرایوتراپی: این روش معمولاً توسط متخصص پوست و در مطب انجام می شود. پیش از انجام این روش درمانی، باید بدانید که کرایوتراپی نوعی عمل زیبایی است و تحت پوشش بیمه قرار نمی گیرد. همچنین، در برخی موارد بیماران پس از استفاده از این روش، دچار لک های سفید دائمی یا افزایش هایپرپیگمنتاسیون شده اند.
لیزر تراپی: مراکز زیبایی و درمانی زیادی خدمات لیزر تراپی برای درمان لک های صورت را ارائه می دهند. با این حال، پیش از انجام این روش، درباره ی مرکز مربوطه و تکنسین آن تحقیق کنید تا دچار زخم یا عوارض ناشی از لیزر نشوید. تکنسین لیزر همچنین باید در مورد تنظیمات دستگاه متناسب با رنگ پوست شما، اطلاعات دقیق داشته باشد. زیرا در صورت اشتباه ممکن است پوست شما دچار تغییر رنگ دائمی شود.
لایه برداری شیمیایی و لیزر IPL (نور پالسی شدید): این روش ها نیز می توانند به روشن کردن رنگ پوست کمک کنند. IPL یک دستگاه با نور پالسی است که طول موج گسترده ای از انرژی (که توسط لک های قهوه ای جذب می شود) را ساطع کرده و این لک ها را از بین می برد. لایه بردارهای شیمیایی TCL و گلایکولیک اسید نیز با لایه برداری پوست و از بین بردن پوست های مرده، می توانند به روشن شدن لک های قهوه ای کمک کنند.
موارد زیر دستگاههایی با نور سبز هستند که برای از بین بردن رنگدانه ی اپیدرمال استفاده می شوند:
✔️ لیزر فلش لامپ PDL
✔️ لیزر (ND:YAG) با طول موج دوگانه کیوسوئیچ
دستگاه هایی با نور قرمز که برای از بین بردن رنگدانه اپیدرمال استفاده می شوند، شامل موارد زیر می شوند:
- لیزر الکساندرایت کیوسوئیچ
- لیزر روبی کیوسوپیچ
نور شدید پالسی نیز می تواند اثر مشابهی داشته باشد. لیزرهای کربن دی اکسید و ND:YAG سطح پوست را تبخیر می کنند و سپس ضایعات رنگدانه ای را از بین می برند. لیزرهای فرکشنال نیز ممکن است مؤثر باشند. در سالهای اخیر، از لیزرهای پیکوسکند برای از بین بردن رنگدانه های پوست استفاده می شود. نتایج درمانهای لیزری و نوری متفاوت می باشد، اما گاهی اوقات می توانند تأثیر زیادی داشته باشند.
با تکنیک های بازسازی لایه سطحی پوست، احتمال ناراحتی و عوارض جانبی بسیار کم است ولی ممکن است به چندین درمان نیاز باشد. گاهی اوقات، درمان می تواند با رنگدانه سازی پس التهابی، اوضاع را وخیم تر کند. محافظت مداوم در برابر نور خورشید ضروری است، چرا که هنوز احتمال ظاهر شدن مجدد لکه های قهوه ای در تابستان بعدی وجود دارد.
تفاوت لک های خورشیدی با سرطان پوست چیست؟
علائم سرطان پوست (ملانوم) شامل موارد زیر است:
- عدم تقارن لک ها: یک نیمه متفاوت تر از نیمه ی دیگر است
- محیط لک ها: دور (مرز) لک ها نامنظم و دندانه دار بوده یا کاملاً گرد نیستند.
- رنگ لک ها: لک ها تیره تر بوده و در برخی موارد حتی از یک طیف رنگی نیستند.
- رشد و تغییر لک ها: در طول ماه یا هفته ی گذشته، لک های شما دچار تغییر رنگ یا شکل شده است؛ یا حتی شما متوجه خارش یا خونریزی لک ها شده اید.
در صورت داشتن هر یک از علائم زیر بهتر است به پزشک یا متخصص پوست مراجعه کنید. علائم مربوطه باید با دقت توسط پزشک بررسی شوند.
