لیکن اسکلروزوس، نوعی بیماری التهابی مزمن پوستی است که می تواند در هر ناحیه از بدن ایجاد شود، اما در بیشتر موارد، پوست ناحیه تناسلی (ولو) و پوست اطراف مقعد را درگیر می کند. لیکن اسکلروز در زنان می تواند در هر سنی اعم از کودکی، نوجوانی، جوانانی و میانسالی (معمولاً پس از یائسگی) رخ دهد.
علت ایجاد لیکن اسکلروز در زنان
علت لیکن اسکلروز در مردان و زنان ناشناخته است. لیکن اسکلروزوس نوعی بیماری خود ایمنی است و می تواند همزمان با بیماری های دیگر ناشی از اختلال در سیستم ایمنی بدن اتفاق بیفتد، اما علت ایجاد آن نمی تواند بیماری های سیستم ایمنی بدن باشد.
بیماری های سیستم ایمنی شامل بیماری هایی است که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت های طبیعی مثل غده تیروئید (که منجر به تیروئید پرکار می شود)، یا سلول های تولید کننده ی انسولین در پانکراس (که باعث دیابت می شوند) حمله می کند.
لیکن اسکلروزوس یک بیماری عفونی و مسری نیست و نمی تواند از طریق رابطه ی جنسی منتقل شود. اصطکاک، ساییده شدن یا آسیب دیدن پوست، می تواند از محرک های لیکن اسکلروز در زنان باشد و شدت آن را بیشتر کند. التهاب و تحریک ناشی از نشت ادرار مثل پوشیدن پوشک بزرگسالان، یا پوشیدن شورت های تنگ از دیگر عواملی است که می تواند سبب تشدید این بیماری شود.
ارثی بودن لیکن اسکلروز در زنان
نمی توان به این سؤال پاسخ دقیق داد. اما لیکن اسکلروز به ندرت در خانواده ایجاد می شود.
علائم لیکن اسکلروزوس
- شایع ترین نشانه ی لیکن اسکلروزوس خارش است. این خارش ممکن است آنقدر شدید باشد که باعث ایجاد زخم، ترک پوست و درد در ناحیه ی آسیب دیده شود.
- زخم در ناحیه ی آلت تناسلی می تواند باعث زبری پوست شده و ادرار و رابطه ی جنسی را با مشکل مواجه کند.
- همچنین زبری پوست اطراف مقعد، ممکن است هنگام دفع مدفوع و حرکات روده ای، باعث ناراحتی یا خونریزی شده و تمایل به یبوست را به ویژه در کودکان تشدید کند.
- لیکن اسکلروزوس در سایر نواحی بدن به ندرت اتفاق می افتد و علائم خاصی ندارد.
مشخصات لیکن اسکلروز در زنان
البته، در برخی موارد پوست ناحیه ی آسیب دیده می تواند زبر و برآمده باشد. سفتی و شکنندگی پوست می تواند باعث پاره شدن رگ های کوچک پوست آن ناحیه و ایجاد تاول ها و ترک های کوچک خونی شود. در صورت عدم درمان لیکن اسکلروزوس آلت تناسلی در زنان، شکل ظاهری آن ممکن است تغییر کند؛ همچنین، در موارد نادر (کمتر از 5%) ممکن است منجر به سرطان پوست در ناحیه ی آسیب دیده ی دیده ی آلت تناسلی (ولو) شود.
لیکن اسکلروز در زنان، در نواحی غیر از دستگاه تناسلی به صورت لکه های سفید رنگ و کمی برآمده دیده می شود که در برخی موارد می توانند به هم چسبیده و لکه های بزرگتر سفید ایجاد کنند. با گذشت زمان، پوست سطح این لکه ها به صورت کاغذ چروک (خشک، چروک خورده و نازک) به نظر می رسد. شایع ترین نواحی ایجاد لیکن اسکلروزوس محل خم شدن مچ دست، بالاتنه، اطراف سینه ها، گردن و زیر بغل می باشد.
تشخیص لیکن اسکلروز در زنان
معمولاً پزشک متخصص می تواند با یک معاینه ی فیزیکی، لیکن اسکلروزوس را از روی شکل ظاهری تشخیص دهد. در برخی موارد، در صورت عدم اطمینان از تشخیص، وجود زخم باز و ناحیه ی زبر پوستی، پزشک یک نمونه ی کوچک از پوست شما گرفته و زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می دهد. این عمل که با نام بیوپسی پوست (نمونه برداری پوست) نیز شناخته می شود، معمولاً با بی حسی موضعی انجام می شود و نیاز به بخیه دارد.
درمان لیکن اسکلروز
اگر لیکن اسکلروزوس در دوران کودکی آغاز شود، معمولاً در زمان بلوغ خود به خود از بین می رود. درمان های متنوعی برای لیکن اسکلروزوس وجود دارد، که برخی از آنها شامل موارد زیر می شود:
پمادهای استروئیدی قوی: (معمولاً کلوبتازول 0/05 درصد) برای از بین بردن التهاب و نرم شدن پوست آسیب دیده استفاده می شود. معمولاً در بروشور این پماد ها در قسمت هشدارها نوشته شده است: «از استعمال این پماد برای پوست اندام تناسلی خودداری کنید!». لطفاً نگران این موضوع نباشید، زیرا استفاده از این پماد ها برای این بیماری بسیار بی خطر است. برای دانستن زمان و نحوه ی استفاده ی ایمن از پماد های استروئیدی، با متخصص پوست خود مشورت کنید.
مرطوب کننده ها: که به نرمی و محافظت از پوست آسیب دیده کمک می کنند. در صورت ترک خوردن یا زخم شدن پوست، احتمال ابتلا به برفک یا سایر عفونت های پوستی وجود دارد. بهتر است برای درمان این مشکلات به پزشک مراجعه کنید. در موارد نادر، در صورت چسبیدن پوست به یکدیگر، ممکن است به یک جراحی کوچک نیاز داشته باشید.
مراقبت های شخصی
✔️ از شست و شوی ناحیه ی آسیب دیده با صابون خودداری کنید. به جای آن می توانید از جایگزین های مواد شوینده ی حاوی مرطوب کننده استفاده کنید.
✔️ بعد از ادرار، خود را با دقت خشک کنید تا ادرار با پوست شما تماس پیدا نکند.
✔️ استفاده از مرطوب کننده یا وازلین در ناحیه تناسلی، می تواند از پوست شما در برابر ادرار محافظت کند.
✔️ اگر به دلیل زبر شدن پوست واژن، رابطه ی جنسی برایتان دردناک شده است بهتر است از روان کننده ها استفاده کنید.
✔️ مراقب پوست خود باشید. در بیماران مبتلا به لیکن اسکلروزوس، به میزان کمی خطر ابتلا به سرطان پوست ولو وجود دارد. اما شما با کنترل و مراقبت درست علائم و نشانه ها می توانید این خطر را کاهش دهید. بنابراین، خودآزمایی منظم برای زنان مبتلا به لیکن اسکلروزوس ناحیه تناسلی ضروری است.
در صورت مشاهده ی هرگونه تغییرات پوستی که به کرم های استروئیدی پاسخ نمی دهند، ضخیم شدن پوست، درد یا زخمی که بیشتر از دو هفته طول بکشد بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید. شما ممکن است برای آزمایش سرطان پوست به نمونه برداری نیاز داشته باشید.
✔️ اگر سیگاری هستید، سیگار را ترک کنید تا خطر ابتلا به سرطان کاهش پیدا کند.
هشدارها:
این مورد در بروشور نرم کننده ها (مرطوب کننده ها) ذکر شده است: نرم کننده های حاوی پارافین اشتعال زا هستند. بنابراین، برای کاهش خطر آتش سوزی به بیمارانی که از این محصولات استفاده می کنند توصیه می شود که در صورت تماس این مواد با پانسمان، لباس، ملحفه و … از قرار گرفتن در معرض شعله، فندک، سیگار و … خودداری کنید. همچنین، بهتر است لباس ها و ملحفه ها را به طور مرتب (ترجیحاً به طور روزانه) بشویید.
